Fundusz inicjatyw obywatelskich

Fundusz inicjatyw obywatelskich, czyli w skrócie FIO to program rządowy, którego cel stanowi zwiększenie zaangażowania organizacji pozarządowych i obywateli w życie publiczne. Jego historia sięga aż 2004 roku, kiedy to ówczesny premier – Marek Belka – zapowiedział wyodrębnienie z pośród budżetu państwa środków, które przeznaczone będą na wspieranie działań trzeciego sektora. Przez kilkanaście lat, którym towarzyszyły zmiany władzy, jak i będące ich konsekwencją całkiem nowe pomysły na poczet budowania społeczeństwa obywatelskiego, program był ciągle modyfikowany, niemniej jednak nie odszedł od swojej głównej wartości i misji. Za FIO w obecnym kształcie odpowiedzialny jest Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego.

Filary

U podstaw programu leżą cztery bardzo istotne filary. Pierwszy z nich to propozycja, w której organizacje mające ugruntowaną pozycję wchodzą w rolę dystrybutora środków na poczet drobnych działań raczkujących fundacji i stowarzyszeń. W ramach tegoż filaru przyznaje się mikrogranty, które umożliwiają między innymi organizowanie imprez i warsztatów, odpowiadających za integrację społeczności lokalnej.

Drugi z pośród filarów, czyli Aktywne społeczeństwo, zajmuje się wspieraniem projektów angażujących obywateli. Przede wszystkim takich, które łączą w umiejętny sposób aktywność mieszkańców wraz ze zdobywaniem przez nich wiedzy z zakresu społeczeństwa obywatelskiego, co stanowi idealne połączenie.

Aktywni obywatele to priorytet, w którym możliwe jest zgłaszanie pomysłów na działania, mające za zadanie zwiększyć uczestnictwo obywateli w sprawach publicznych, co pozwoli nim niejako się rozwijać. Będą mieć również przez to bezpośredni wpływ na to, co dzieje się w ich społeczności.

Ostatni z pośród filarów stanowią Silne organizacje pozarządowe. W ramach tegoż priorytetu organizacje pozarządowe zyskują wsparcie w prowadzeniu własnej działalności – między innymi dzięki warsztatom dla członków i poprzez szeroko rozumiane doradztwo. Jak łatwo się domyśleć, sytuacja ta przypomina rozwiązanie, które zostało zastosowane w wypadku pierwszego filaru. Tutaj także gwarancję jakości stanowić będzie powierzenie środków doświadczonym beneficjentom, z których wsparcia będą mogły skorzystać bardzo małe organizacje.

Wybory dla niesłyszących i niepełnosprawni żeglarze, czyli Atlas Dobrych Praktyk

FIO pozwala na realizowanie pomysłów, na które większość z pośród organizacji pozarządowych – tym bardziej tych działających w niewielkich ośrodkach, jak i bazujących na pracy społecznej swoich członków – nie mogłaby sobie w normalnych warunkach pozwolić. Niektóre z tychże działań zostały w sposób szczegółowy opisane w Atlasie Dobrych Praktyk FIO – publikacji, która podsumowuje efekty projektu w 2014 r. O ile dotarcie do niej jest dosyć proste (plik można znaleźć w internecie), odnalezienie informacji o projektach, które realizowane są w następnych edycjach stanowi zadanie dla masochisty. Atlas z 2015 r. zaginął gdzieś w Internecie i gdyby nie pomoc odpowiednich osób, dotarcie do informacji pewnie nie byłoby w ogóle możliwe. Link do stworzonej w 2016 r. mapy dotacji FIO jest nieaktywny, a opisy działań z lat późniejszych z dużym prawdopodobieństwem łatwiej będzie nam znaleźć w serwisie ngo.pl, albo na stronach beneficjentów, nie przekopując się poprzez witryny rządowe. W latach 2016 i 2017 nie powstały żadne zestawienia dobrych praktyk z projektu, niemniej jednak w roku 2019 ukazał się następny Atlas, który przedstawia najbardziej wartościowe z obecnie realizowanych projektów. Warto zatem poczekać, tym bardziej, że oba dotychczas powstałe wydania zawierają sporo oddolnych, a przy tym ciekawych inicjatyw.

Jedną z pośród nich stanowi projekt Sprawni żeglarze, który realizuje Mazurska Szkoła Żeglarstwa. Do udziału w nim zostały zaproszone osoby starsze, jak i niepełnosprawne. Przełamano dzięki temu stereotyp, iż żeglowanie przeznaczone jest tylko dla obdarzonych dobrą kondycją fizyczną, młodych osób.

Centrum Edukacji i Wsparcia Rest Gest dzięki powstałemu projektowi Głusi na wybory

Pierwsze powstałe w Polsce studio wyborcze dla osób słabosłyszących i głuchych pozwoliło osobom niepełnosprawnym na udział w wyborach prezydenckich. Dzięki FIO miał szansę powstać przeznaczony specjalnie dla nich serwis internetowy. Zostały uruchomione dyżury ekspertów, zaś materiały video i spoty wyborcze tłumaczono na język migowy.

FIO skierowane jest nie tylko do organizacji, które zajmują się wspieraniem osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Przykładowo, Stowarzyszenie Kolejarz z gminy Miłkowice połączyli pasjonatow sztuki japońskiej i modelarstwa. Dzięki powstałemu projektowi Rekreacja. Profesjonalny Menedżer Społeczny, za którym stało Stowarzyszenie Media Dizajn, udało się przygotować aż 24 Rekreatorów, którzy zrealizowali siedem inicjatyw dla lokalnej społeczności.

Kto ma prawo do ubiegania się o wsparcie?

Program FIO adresowany jest do sektora trzeciego. Znaczy to, że w dotacyjnych konkursach mogą wziąć udział fundacje i stowarzyszenia, ale również między innymi niektóre spółki i kluby sportowe. Program pozwala na składanie ofert w sposób samodzielny, albo w porozumieniu z innymi instytucjami, dopuszczając przy tym możliwość partnerstwa społeczno-publicznego, partnerstwa spoleczno-prywatne, jak i partnerstwa społeczno-prywatno-publiczne, które są połączeniem wszystkich trzech sektorów. Dopuszcza się złożenie tak zwanej oferty wspólnej, w której o środki ubiegać się mogą co najmniej dwie współdziałające ze sobą organizacje pozarządowe. Pula, o którą toczy się rywalizacja jest wprost imponująca – w 2019 roku jest to bowiem 57600 000 zł. Wnioskowana dotacja będzie musiała zmieścić się w przedziale od 20 do 30 tysięcy złotych, a przy tym umożliwiać zrealizowanie trwających maksymalnie dwa lata projektów.

Doceniać pomysły. Zmiany na lepsze?

W projekcie tegorocznej edycji programu na szczególną uwagę zasługuje jedna z pośród zmian. Programowi zarzucano promowanie ofert, których najważniejszym atutem był stworzony w sposób bezbłędny wniosek projektowy, nawet jeżeli zaproponowane działania były odtwórcze i niczym nie wyróżniały się spośród innych. W najnowszym naborze przyznawane są dodatkowe punkty dla innowacyjnych pomysłów, które wprowadzą powiew świeżości w działaniach społecznych. W założeniu ma to na celu promowanie szczególnie wartościowych idei, nawet jeżeli w ich opisie będzie brakować precyzji mechanicznej, która jest bardziej charakterystyczną dla doświadczonych już wnioskodawców. Patrząc na ogromne możliwości co do budowania społeczeństwa obywatelskiego, które wpływa w sposób świadomy na kształtowanie najbliższego otoczenia, można powiedzieć, że planowane zmiany w sposób rzeczywisty podniosą jakość zrealizowanych projektów, jak i pozwolą na otwarcie zupełnie nowych możliwości przed organizacjami pozarządowymi. Dzięki czemu z pewnością będą mogły one się rozwijać, a przy tym chociażby poszerzać swoje horyzonty, jak i zakres działania.