Zasady przyznawania funduszu alimentacyjnego

Pod pojęciem funduszu alimentacyjnego rozumie się taki rodzaj funduszu, który jest przeznaczony jako zabezpieczenie wypłacania alimentów płatników niewypłacalnych bądź też uchylających się od ich płacenia.

Historia funduszu alimentacyjnego w Polsce rozpoczęła się w 1974 roku, kiedy to Sejm uchwalił ustawę o funduszu alimentacyjnym. Do jego powstania doszło zaś w 1975 roku i jego administratorem był ZUS. W listopadzie 2003 roku w związku z ustawą o świadczeniach rodzinnych fundusz alimentacyjny zlikwidowano, na rzecz bardzo kontrowersyjnej i krytykowanej zaliczki alimentacyjnej. W 2005 roku Sejm uchwali ustawę o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej.

Obecnie funkcjonującą jest ustawa z 7 września 2007 roku o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, która dokonała reaktywacji funduszu alimentacyjnego. Stwierdza się tu m. in. że państwo ma obowiązek wspierania ubogich osób, nie będących w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb i nie otrzymujących należnego im wsparcia od osób, które są zobowiązane wobec nich do alimentacji. Kwestie związane z przyznawaniem oraz wypłatą świadczeń z tego rodzaju funduszu są zadaniem zleconym gminie z zakresu administracji rządowej. Realizacja takich zadań zaś możliwa jest dzięki dotacji celowej pochodzącej z budżetu państwa.

1. Komu przyznawane są świadczenia z funduszu alimentacyjnego

Świadczenia związane z funduszem alimentacyjnym są przyznawane osobom uprawnionym do alimentów od rodzica. Podstawą jest tytuł wykonawczy, który pochodzi bądź jest zatwierdzony przez sąd, o ile egzekucja była bezskuteczna.

O tym, że egzekucja jest bezskuteczna decyduje fakt niewyegzekwowania przez komornika w okresie ostatnich dwóch miesięcy pełnej należności, związanych z bieżącymi oraz zaległymi zobowiązaniami alimentacyjnymi. Taką bezskuteczność komornik zobowiązany jest potwierdzić odpowiednim dokumentem. Innym argumentem świadczącym o bezskuteczności egzekucji jest niemożność wszczęcia bądź prowadzenia egzekucji alimentów wobec dłużnika alimentacyjnego, który przebywa poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej. powody mogą być różne. Po pierwsze może to być brak podstawy prawnej w związku z podjęciem czynności, które zmierzają do wykonania tytułu wykonawczego w miejscu zamieszkania konkretnego dłużnika. Po drugie – jeżeli dochodzi do braku możliwości wskazania przez osobę uprawnioną miejsca zamieszkania dłużnika alimentacyjnego za granicą.

Fundusz alimentacyjny i świadczenia z niego pochodzące przysługują obywatelom polskim, a także cudzoziemcom, którzy przebywają na terenie Rzeczpospolitej Polskiej i posiadają zezwolenie na osiedlenie się, pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich lub też zezwolenie na zamieszkanie w Polsce na czas oznaczony. Świadczenie może być uzyskane przez takie osoby jeżeli zamieszkują na terenie Rzeczpospolitej przez okres świadczeniowy, podczas którego otrzymują świadczenia wynikające z funduszu alimentacyjnego. Odstępstwem od tego mogą być przepisy dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego bądź też dwustronne umowy międzynarodowe o społecznym zabezpieczeniu.

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie do ukończenia osiemnastego roku życia bądź też, o ile edukuje się w szkole lub szkole wyższej – do dwudziestego piątego roku życia. W przypadku natomiast posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności takie świadczenia przysługują bezterminowo.

Z kolei świadczenie związane z funduszem alimentacyjnym nie przysługują osobie uprawnionej, która została umieszczona w jakimkolwiek rodzaju instytucji, zapewniającej utrzymanie całodobowe. Nie udziela się go również osobom, które zostały przydzielone do życia w rodzinach zastępczych. Nie przysługuje także tym, które zawarły związek małżeński.

2. Kryterium dochodowe przyznawania funduszu alimentacyjnego

Dochód rodziny jaki zobowiązuje osobę do świadczeń z funduszu alimentacyjnego nie może przekraczać kwoty 725 zł w przeliczeniu na osobę. W momencie gdy dochodzi do utraty dochodu, prawo do świadczenia z funduszu ustalane jest poprzez wniosek osoby uprawnionej bądź też jej przedstawiciela ustawowo przydzielanego. Istotny jest tu dochód rodziny pomniejszony o dochód utracony. Z kolei w momencie uzyskania dochodu prawo do świadczeń pochodzących z funduszu ustalane jest poprzez obliczenie dochodu rodziny bądź osoby uprawnionej, które jest powiększone o uzyskany dochód.

Dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie dotyczy osób – członków rodziny, które przebywają w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie.

Nieco inne są warunki ustalania dochodu z gospodarstwa rolnego. Tu dochód miesięczny obliczany jest na podstawie jednego hektara przeliczeniowego. Dochód miesięczny z hektara jest ustalany w związku z wysokością ogłaszanego co rok obwieszczenia Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Ustalając dochód rodziny pochodzący z gospodarstwa rolnego do powierzchni takiego gospodarstwa (będącego jednocześnie podstawą wymiaru podatku rolnego) wliczane są obszary rolne, które są oddane w dzierżawę. Wyklucza się tu gospodarstwa rolne wniesione do użytkowania przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną czy oddane w dzierżawę, związaną z pobieraniem renty ze środków, które pochodzą z Sekcji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. Dochód rodziny uzyskiwany przez dzierżawcę gospodarstwa rolnego, które znajduje się pod dzierżawą jest pomniejszany o czynsz płacony z tytułu dzierżawy. Zsumować należy natomiast dochody rodziny pochodzące z gospodarstwa rolnego z innymi dochodami pozarolniczymi.

3. Wysokość świadczenia z funduszu alimentacyjnego

Wysokość świadczeń z funduszu alimentacyjnego przysługują w związku z wysokością bieżąco ustalonych alimentów. Kwota jednak nie może być wyższa niż 500 zł. Wypłacane świadczenia mogą być przekazane w całości lub w części w formie rzeczowej, o ile osoba uprawniona bądź jej przedstawiciel ustawowy dokonują marnotrawstwa wypłacanych świadczeń.

4. Wnioskowanie o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego

Prawo do uzyskania świadczeń z funduszu alimentacyjnego, a następnie ich wypłata są ustalane za sprawą wniosku osoby uprawnionej bądź też jej ustawowego przedstawiciela. Wniosek musi być złożony w urzędzie miasta lub gminy, właściwego z miejscem zamieszkania osoby uprawnionej. We wniosku powinny się znaleźć:

– dane członków rodziny (imię, nazwisko, data urodzenia, PESEL, NIP),

– oświadczenie osoby składającej wniosek dotyczące przekazania komornikowi wszystkich znanych mu informacji, które są niezbędne do prowadzenia postępowania egzekucyjnego wobec dłużnika alimentacyjnego,

– oświadczenie osoby składającej wniosek na temat miejsca zamieszkania, a także wieku, zatrudnienia oraz ekonomicznej sytuacji osób, które są zobowiązane względem osoby uprawnionej do alimentacji.

Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku (czas wynosi 30 dni od daty złożenia wniosku i skompletowania dokumentów) wypłata świadczeń z funduszu może być przekazywana w formie gotówkowej bądź za pomocą przelewu bankowego, na wskazane przez świadczeniobiorcę konto bankowe.